Dlaczego pacjent powinien rzucić palenie i wapowanie?
Palenie papierosów jest istotnym problemem w zakresie zdrowia publicznego. W dobie coraz popularniejszych alternatywnych form wyrobów tytoniowych, przedstawianych przez producentów jako metoda walki z nałogiem, profesjonaliści zdrowia powinni edukować pacjentów o realnych zagrożeniach dla życia i zdrowia wynikających z wapowania. Wszystkie formy tytoniu są szkodliwe i nie ma bezpiecznego poziomu narażenia na tytoń¹. Poniższe informacje są zbiorem faktów i badań dostępnych w Polsce oraz zagranicą na temat e-papierosów.
Spis treści:
1. Czym są e-papierosy?
2. Fakty i mity na temat e-papierosów.
3. Epidemia palenia i wapowania w Polsce.
4. Negatywne skutki wapowania dla zdrowia.
5. E-papieros to nie lek! Właściwe wsparcie rzucania palenia.
6. Przegląd artykułów naukowych.
7. Charakterystyka produktów leczniczych.
E-papieros to elektroniczny system dostarczający nikotynę. W trakcie jego stosowania użytkownik odczuwa podobne wrażenia jak podczas palenia papierosów tradycyjnych. Urządzenie powoduje zamianę zawartego w nim roztworu inhalacyjnego na wdychany przez użytkownika aerozol. Roztwór inhalacyjny (tzw. liquid) składa się zazwyczaj z glikolu propylenowego, gliceryny, aromatów oraz nikotyny w różnym stężeniu od 0 do 20 mg/ml). Obecnie istnieje ponad 8 tysięcy różnych smaków e-liquidów o owocowych bądź słodkich smakach m.in.: czekolada, guma balonowa, wanilia, które mają na celu zachęcić młode osoby do sięgnięcia po e-papierosa².
W Polsce mamy około 9 mln palaczy. Podobnie jak na całym świecie, obserwujemy wzrost użytkowników e-papierosów. Do codziennego palenia w 2022 r. przyznało się aż 28,8% dorosłych Polaków (30,8% mężczyzn i 27,1% kobiet). Wynik ten ma tendencję zwyżkową
względem lat poprzednich. Nałogowi palacze przeważają wśród osób określających swoją sytuację materialną jako złą (25% ogółu).
Najwięcej palących jest wśród osób bezrobotnych (34% ogółu) oraz gospodyń domowych (39%). Palenie tytoniu jest najważniejszą
przyczyną zgonów polskich mężczyzn (26,6% wszystkich zgonów w 2019 r.) oraz drugą co do częstości przyczyną zgonów kobiet
w Polsce (13,7% wszystkich zgonów w 2019 r.).
Do używania papierosów elektronicznych przyznaje się 4,8% Polaków, a tytoniu podgrzewanego 4%. Polska młodzież używa częściej
e-papierosów (29,5%) niż tradycyjnych papierosów (26,2%). W 2019 r. pierwsze ich użycie przed pełnoletnością deklarowało 16% osób, podczas gdy w 2021 r. zrobił to już niemal co czwarty nastolatek. Używanie tego typu urządzeń w regionie europejskim wykazuje trend wzrostowy. WHO alarmuje, że omawiane wyroby nie są pozbawione ryzyka zdrowotnego, często wpisują się w schemat tzw. poly-use5.
W badań przeprowadzonych w 2023 roku dla Biura do spraw Substancji Chemicznych (Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna) wynika,
że obecnie z e-papierosów korzysta aż 39% respondentów. Aż 22% badanych deklaruje, że jest uzależniona od papierosów
elektronicznych (2022: 20%). Wielu polskich pacjentów sięga po e-papierosy z chęci rzucania papierosów tradycyjnych. Z cytowanego
wyżej badania można wysnuć wniosek, że grupa ta nie osiągnęła zamierzonego celu i wciąż pali papierosy tradycyjne (29%), korzysta
z obu produktów, tzw. poly use (16%) lub przerzuciła się na e-papierosy (24%). Tylko co 4. osoba z tej grupy ostatecznie zaprzestała
palenia, ale źródła swojego sukcesu upatruje w zupełnie „innym sposobie” walki z nałogiem.
Zobacz infografikę przedstawiającą wyniki badania CBOS
Zdania na temat skutków zdrowotnych e-papierosów są podzielone.
Czy są zdrowsze od tradycyjnych papierosów?
Od momentu ich wprowadzenia na rynek minęło za mało czasu, aby mówić o efektach długofalowych dla zdrowia. Aerozol
z e-papierosów zawiera zazwyczaj mniej toksycznych substancji chemicznych niż śmiertelnie niebezpieczna mieszanka
7000 substancji chemicznych zawartych w dymie ze zwykłych papierosów. Nie oznacza to jednak, że aerozol z e-papierosów
jest zupełnie nieszkodliwy. Może zawierać szkodliwe lub potencjalnie szkodliwe substancje, w tym metale ciężkie, takie jak ołów,
lotne związki organiczne i substancje powodujące raka.
Natychmiastowe skutki zdrowotne wapowania potwierdzone w badaniach
Badania przeprowadzone przez naukowców z University of California San Diego School of Medicine w 2022 roku na produktach
znanej marki dowodzą, że palenie e-papierosów wpływa negatywnie na pracę takich organów jak mózg, serce, płuca czy okrężnica. Doświadczenie przeprowadzono na myszach z użyciem dwóch najpopularniejszych smaków (miętowego i mango) producenta
e-papierosów, który wycofał się z Polski, ale jego produkty są nadal dostępne w sieci7.
NTZ została zatwierdzona w 1984 roku przez FDA (US Food and Drug Administration) i od tamtej pory jest stosowana jako farmakologiczna forma wsparcia walki z nałogiem.
Nikotynowa Terapia Zastępcza to najlepiej przebadana farmakologiczna forma wsparcia rzucania palenia – ponad 150 badań klinicznych, w trakcie których przebadano około 65 tysięcy pacjentów, badania dostępne w Cochrane Library.
NTZ to jedyna, dostępna bez recepty, terapia rekomendowana przez WHO (Essential Medicines List)8.
NTZ zwiększa szansę na rzucanie palenia o 50% do 60%9.
Jednoczesne stosowanie plastra nikotynowego i innego rodzaju NTZ (szybko działającego) zwiększa o 15% do 36% prawdopodobieństwo, że dana osoba rzuci palenie, niż gdyby użyła tylko jednego rodzaju produktu NTZ10.
Zobacz infografikęNicorette® to gama produktów OTC zawierająca terapeutyczną dawkę nikotyny. Wyróżniamy dwa rodzaje produktów Nicorette® – formy krótko- (spray, guma, pastylki do ssania) i długodziałające (plastry). Największą skuteczność ma tzw. terapia łączona, czyli stosowanie plastrów (powolne uwalnianie nikotyny) wspierane przez spray czy gumę w przypadku nagłej chęci sięgnięcia po papierosa11.
NTZ może być używana w grupach pacjentów ze szczególnymi potrzebami (kobiety w ciąży i karmiące piersią – pod nadzorem lekarza, pacjenci z chorobami serca i po przebytym zawale, pacjenci z chorobami układu oddechowego, w tym POChP, pacjenci z innymi uzależnieniami np. od alkoholu12.
